Memahami Guru Wilangan Dan Guru Lagu Pupuh Kinanti: Panduan Lengkap

Bubuka: Ngamumule Kasenian Sunda

Héi guys, dina danget ieu, urang bakal ngamumule salah sahiji kasenian Sunda anu kacida endahna, nyaéta Pupuh Kinanti. Saha di antara aranjeun anu geus sering ngadéngé atawa malah mah diajar Pupuh Kinanti? Pupuh téh lain ngan saukur seni sora, tapi ogé ngandung falsafah jeung kearifan lokal anu luhur. Ku diajar pupuh, urang henteu ngan ukur ngasah kamampuh dina seni, tapi ogé ngamumule warisan karuhun anu kudu dijaga sangkan teu leungit kasilih ku jaman.

Pupuh Kinanti, kalayan melodi-na anu ngalengis tur syahdu, mindeng pisan dipaké dina rupa-rupa acara, ti mimiti ritual adat nepi ka pintonan seni. Ieu pupuh téh lain ngan ukur méré éstétika dina seni sora, tapi ogé mawa pesen-pesen anu jero, boh ngeunaan kahirupan, kanyaah, atawa katuhuhan. Ku kituna, penting pisan pikeun urang salaku generasi muda pikeun ngarti jeung mikaresep kana Pupuh Kinanti, sangkan ieu kasenian tetep hirup jeung mekar di balaréa.

Dina ieu bahasan, urang bakal ngulik leuwih jero ngeunaan Guru Wilangan jeung Guru Lagu dina Pupuh Kinanti. Dua istilah ieu téh mangrupa konci pikeun ngahasilkeun pupuh anu merenah tur éndah. Guru Wilangan nuduhkeun kana jumlah engang dina unggal padalisan (baris), sedengkeun Guru Lagu nuduhkeun kana sora vokal dina tungtung unggal padalisan. Ku ngartos kana dua hal ieu, urang bakal bisa ngarang Pupuh Kinanti kalayan leuwih hadé, sarta ngarasakeun kaéndahanana kalayan leuwih jero.

Urang bakal babarengan ngabedah conto-conto Pupuh Kinanti, diajar kumaha cara ngaidéntifikasi Guru Wilangan jeung Guru Lagu, sarta ngalarapkeunana dina ngarang pupuh. Jadi, siapkeun diri, pikiran, jeung haté pikeun ngamumule seni Sunda anu kacida luhurna ieu. Hayu urang babarengan ngajaga Pupuh Kinanti sangkan tetep ngalengis dina unggal juru balaréa Sunda.

Naon Ari Guru Wilangan jeung Guru Lagu?

Sateuacan urang leuwih jauh ngulik Pupuh Kinanti, hayu urang pedar heula naon ari Guru Wilangan jeung Guru Lagu. Dua istilah ieu téh mangrupa unsur penting dina pupuh anu nangtukeun struktur jeung wirahma-na. Ngartos kana Guru Wilangan jeung Guru Lagu sarua jeung ngarti kana jantung jeung nadina pupuh. Tanpa pamahaman anu merenah kana dua hal ieu, hésé pikeun urang ngarang atawa nganalisis pupuh kalayan bener.

Guru Wilangan téh, saukurna mah, jumlah engang (suku kata) dina unggal jajar (padalisan) pupuh. Unggal pupuh mibanda Guru Wilangan anu béda-béda, gumantung kana watek jeung aturan pupuhna. Contona, dina Pupuh Kinanti, Guru Wilangan-na geus ditangtukeun, nyaéta 8, 8, 8, 8, 8, 8. Hartina, unggal jajar dina Pupuh Kinanti kudu diwangun ku dalapan engang. Lamun aya jajar anu kurang atawa leuwih ti dalapan engang, éta hartina pupuhna téh teu merenah atawa palsu.

Ari Guru Lagu mah, nyaéta sora vokal di tungtung unggal jajar pupuh. Sora vokal ieu bisa mangrupa a, i, u, é, o. Sarua jeung Guru Wilangan, Guru Lagu ogé geus ditangtukeun dina unggal pupuh. Dina Pupuh Kinanti, Guru Lagu-na nyaéta u, i, a, i, a, i. Hartina, jajar kahiji kudu ditungtungan ku sora vokal u, jajar kadua ku sora vokal i, jajar katilu ku sora vokal a, jajar kaopat ku sora vokal i, jajar kalima ku sora vokal a, jeung jajar kagenep ku sora vokal i. Lamun aya jajar anu tungtungna lain sora vokal anu geus ditangtukeun, éta ogé hartina pupuhna téh teu merenah.

Ku kituna, Guru Wilangan jeung Guru Lagu téh ibarat dua sisi koin anu teu bisa dipisahkeun dina pupuh. Duanana kudu saimbang jeung saluyu sangkan ngahasilkeun pupuh anu harmonisasi jeung merenah. Pamahaman anu hadé kana dua hal ieu bakal jadi modal utama pikeun urang dina ngamumule jeung ngembangkeun kasenian pupuh.

Nilik Kana Padalisan Pupuh Kinanti

Ayeuna, hayu urang nilik leuwih deukeut kana padalisan Pupuh Kinanti. Ieu léngkah penting pisan pikeun ngarti kumaha Guru Wilangan jeung Guru Lagu dipraktékkeun dina hiji pupuh. Ku ngabedah padalisan pupuh, urang bakal bisa ngaidéntifikasi pola jeung aturan anu ngatur kaéndahanana. Jadi, hayu urang mimitian ku conto-conto padalisan Pupuh Kinanti anu kawentar.

Salah sahiji conto Pupuh Kinanti anu kasohor nyaéta anu eusina ngeunaan papagah (nasihat) pikeun hirup. Padalisan-padalisanana nyaéta kieu:

1. Budak leutik égeung hayu (8 engang, Guru Lagu: u)
2. Geus gedé kudu nurut (8 engang, Guru Lagu: i)
3. Ka kolot jeung ka guru (8 engang, Guru Lagu: a)
4. Ulah rék salah harti (8 engang, Guru Lagu: i)
5. Bisi kaduhung naha (8 engang, Guru Lagu: a)
6. Ahirna moal luyu (8 engang, Guru Lagu: i)

Coba perhatikeun unggal padalisan. Urang bisa ngitung yén unggal padalisan diwangun ku dalapan engang. Ieu ngabuktikeun yén Pupuh Kinanti taat kana aturan Guru Wilangan. Lian ti éta, urang ogé bisa nempo yén sora vokal di tungtung unggal padalisan luyu jeung aturan Guru Lagu Pupuh Kinanti, nyaéta u, i, a, i, a, i. Ku kituna, ieu conto nunjukkeun kumaha harmonisasi antara Guru Wilangan jeung Guru Lagu dina Pupuh Kinanti.

Conto séjénna, hayu urang tingali padalisan Pupuh Kinanti anu eusina ngeunaan kaéndahan alam:

1. Panonpoé geus luhur (8 engang, Guru Lagu: u)
2. Sinar konéas meni (8 engang, Guru Lagu: i)
3. Nyerat kana salira (8 engang, Guru Lagu: a)
4. Hawar-hawar kadéngé (8 engang, Guru Lagu: i)
5. Sora manuk saha (8 engang, Guru Lagu: a)
6. Ngaréngkak dina ati (8 engang, Guru Lagu: i)

Sarua jeung conto saméméhna, unggal padalisan dina ieu pupuh ogé sagemblengna ngandung dalapan engang, sarta sora vokal di tungtung unggal padalisan luyu jeung aturan Guru Lagu. Ieu nunjukkeun yén kaéndahan Pupuh Kinanti téh lain ngan ukur dina eusi-na, tapi ogé dina struktur jeung aturan anu ngawangunna.

Ku ngabedah conto-conto ieu, urang bisa leuwih ngartos kumaha pentingna Guru Wilangan jeung Guru Lagu dina Pupuh Kinanti. Ieu dua unsur téh lain ngan ukur aturan anu kudu diturut, tapi ogé kunci pikeun ngahasilkeun pupuh anu merenah jeung éndah.

Kumaha Cara Nerapkeun Guru Wilangan jeung Guru Lagu Dina Ngarang Pupuh?

Sanggeus urang ngarti kana konsép Guru Wilangan jeung Guru Lagu, ayeuna waktuna urang diajar kumaha nerapkeun dua hal ieu dina ngarang pupuh. Ngarang pupuh téh lain ngan ukur perkara nuliskeun kecap-kecap, tapi ogé perkara nyiptakeun harmoni antara eusi jeung bentuk. Ku nerapkeun Guru Wilangan jeung Guru Lagu kalayan bener, urang bisa ngahasilkeun pupuh anu lain ngan saukur bermakna, tapi ogé éndah dina sora.

Léngkah kahiji dina ngarang Pupuh Kinanti nyaéta nangtukeun téma atawa eusi anu rék ditepikeun. Mikirkeun naon pesen anu hayang ditepikeun ngaliwatan pupuh. Contona, urang bisa ngarang pupuh ngeunaan kanyaah ka indung, kaéndahan alam, atawa papagah hirup. Sanggeus téma ditangtukeun, léngkah salajutna nyaéta nyieun kerangka padalisan.

Kerangka padalisan ieu diwangun ku genep jajar, sabab Pupuh Kinanti mibanda genep padalisan. Dina unggal jajar, usahakeun pikeun nyusun kecap-kecap anu ngandung dalapan engang, luyu jeung aturan Guru Wilangan Pupuh Kinanti. Ieu mékanisme awal nu penting pisan. Sangkan ngagampangkeun, urang bisa ngucapkeun kalimah anu rék ditulis bari ngitung jumlah engangna. Lamun jumlah engangna kurang atawa leuwih, urang bisa ngarobah susunan kecap atawa nambahkeun kecap séjén sangkan jumlah engangna pas.

Sanggeus unggal jajar ngandung dalapan engang, léngkah salajutna nyaéta mariksa Guru Lagu. Pastikeun yén sora vokal di tungtung unggal jajar luyu jeung aturan Guru Lagu Pupuh Kinanti, nyaéta u, i, a, i, a, i. Lamun aya jajar anu sora vokal tungtungna teu luyu, urang kudu ngarobah kecap panungtung dina jajar éta sangkan luyu jeung aturan. Ieu memang butuh kasabaran jeung kréativitas, tapi hasilna bakal matak reueus.

Salian ti éta, dina ngarang pupuh, penting ogé pikeun merhatikeun diksi atawa pilihan kecap. Pilihlah kecap-kecap anu merenah jeung éféktif pikeun nepikeun pesen anu hayang ditepikeun. Hindarkeun kecap-kecap anu ambigu atawa hésé kaharti. Ogé, usahakeun pikeun ngagunakeun kecap-kecap anu sora-na harmonis jeung ngalagena, sangkan pupuh karasana éndah nalika ditembangkeun.

Ku lalatihan anu terus-terusan, urang bakal beuki mahéra dina ngarang Pupuh Kinanti. Ulah sieun salah atawa teu sampurna dina mimiti. Anggap waé unggal pupuh anu ditulis téh mangrupa léngkah pikeun jadi leuwih hadé. Ingat, seni téh lain ngan ukur ngeunaan hasil, tapi ogé ngeunaan prossés. Jadi, hayu urang babarengan ngarang Pupuh Kinanti, ngamumule kasenian Sunda, sarta ngaronjatkeun kréativitas diri!

Conto Aplikasi: Ngarang Pupuh Kinanti Kalayan Témana Lingkungan

Sangkan pamahaman urang ngeunaan Guru Wilangan jeung Guru Lagu beuki nyerep, hayu urang coba ngaplikasikeun kana conto nyata. Dina bagian ieu, urang bakal babarengan ngarang Pupuh Kinanti kalayan téma lingkungan. Lingkungan téh téma anu relevan pisan dina jaman kiwari, sabab karuksakan lingkungan geus jadi masalah global anu butuh perhatian ti sakumna umat manusa. Ku ngarang pupuh ngeunaan lingkungan, urang bisa nepikeun pesen-pesen kahadéan ngaliwatan seni.

Mimiti, hayu urang nangtukeun pesen naon anu hayang ditepikeun dina pupuh ieu. Contona, urang hayang nepikeun pesen ngeunaan pentingna ngajaga kabersihan lingkungan, ngamumule tatangkalan, sarta ngurangan sampah. Sanggeus pesen ditangtukeun, urang bisa nyieun kerangka padalisan. Inget, Pupuh Kinanti mibanda genep padalisan, sarta unggal padalisan kudu diwangun ku dalapan engang.

Hayu urang coba nyieun padalisan kahiji. Urang bisa ngamimitian ku kalimah anu ngagambarkeun kaayaan lingkungan ayeuna. Contona:

• Lingkungan geus rusak (7 engang)

Kalimah ieu kakara ngandung tujuh engang, jadi urang kudu nambahan kecap sangkan jumlah engangna jadi dalapan. Urang bisa nambahan kecap pisan di ahir kalimah, jadi:

• Lingkungan geus rusak pisan (8 engang, Guru Lagu: a)

Tapi, sora vokal di tungtung padalisan ieu nyaéta a, sedengkeun dina Pupuh Kinanti, padalisan kahiji kudu ditungtungan ku sora vokal u. Ku kituna, urang kudu ngarobah kecap panungtung. Urang bisa ngaganti kecap pisan ku kecap laku, jadi:

• Lingkungan geus rusak laku (8 engang, Guru Lagu: u)

Ayeuna, padalisan kahiji geus luyu jeung aturan Guru Wilangan jeung Guru Lagu. Hayu urang neruskeun nyieun padalisan kadua. Urang bisa nyieun kalimah anu ngajak pikeun ngajaga lingkungan:

• Hayu urang jaga rami (7 engang)

Kalimah ieu ogé kakara ngandung tujuh engang. Urang bisa nambahan kecap deui di ahir kalimah, jadi:

• Hayu urang jaga deui (8 engang, Guru Lagu: i)

Padalisan ieu geus luyu jeung aturan Guru Wilangan jeung Guru Lagu. Ku cara kitu, urang bisa neruskeun nyieun padalisan-padalisan séjénna nepi ka jadi genep padalisan. Pastikeun yén unggal padalisan luyu jeung aturan Guru Wilangan jeung Guru Lagu.

Sanggeus genep padalisan réngsé, urang bisa macakeun pupuh anu geus dijieun. Perhatikeun sora jeung wirahmana. Lamun aya bagian anu karasana kurang merenah, urang bisa ngarobah deui susunan kecapna. Prosés ngarang pupuh téh dinamis jeung kréatif. Urang bisa terus-terusan ngarévisi nepi ka ngahasilkeun pupuh anu merenah dina eusi jeung bentuk.

Ieu téh ngan saukur conto aplikasi dina ngarang Pupuh Kinanti. Kalayan imajinasi jeung kréativitas, urang bisa ngarang pupuh kalayan téma naon waé. Anu penting, urang kudu terus-terusan lalatihan jeung éksplorasi, sangkan kamampuh urang dina ngarang pupuh beuki mahéra.

Panutup: Ngamumule Pupuh, Ngamumule Sunda

Héi guys, geuningan seru pisan nya diajar Guru Wilangan jeung Guru Lagu dina Pupuh Kinanti téh? Urang geus babarengan ngulik konsép-na, conto-conto-na, nepi ka kumaha cara nerapkeun-na dina ngarang pupuh. Muga-muga, ieu bahasan téh bisa nambahan cinta jeung kareueus urang kana kasenian Sunda, hususna kana pupuh.

Pupuh téh lain ngan ukur seni sora, tapi ogé eunteung kahirupan. Dina pupuh, urang bisa manggihan falsafah, papagah, carita, sarta kaéndahan. Ku ngamumule pupuh, sarua jeung urang ngamumule jati diri salaku urang Sunda. Urang ngajaga warisan karuhun anu kacida luhurna, sarta nepikeun ka generasi-generasi saterusna.

Ku kituna, hayu urang babarengan ngamumule Pupuh Kinanti, sarta pupuh-pupuh séjénna. Urang bisa ngamimitian ku diajar nembangkeun pupuh, ngarang pupuh, atawa ngawanohkeun pupuh ka balaréa. Sing saha ogé bisa berkontribusi dina ngamumule seni Sunda. Teu kudu jadi ahli atawa seniman kawentar, cukup ku niat jeung kasungguhan.

Muga-muga, ieu bahasan téh bisa jadi inspirasi pikeun urang sadayana. Hayu urang jadikeun pupuh salaku bagian tina kahirupan urang sapopoé. Ngarasakeun kaéndahanana, ngalarapkeun ajaran-ajaran-na, sarta nepikeun pesen-pesen kahadéan ngaliwatan pupuh. Kalayan pupuh, urang bisa ngamumule Sunda, ngamumule Indonesia.

Jadi, hayu urang babarengan nyanyi, ngarang, jeung ngamumule Pupuh Kinanti! Mugi kasenian Sunda tetep meulit dina haté urang salamina.